پروفسور ایرج عشقی، مهندس علی کرمانی، مهندس آذر افشار
شهریور ماه ۱۴۰۲
گل‌فشان‌های حاوی گدازه‌های داغ و همچنین گل‌فشان و آب‌فشان‌های بدون گدازه داغ در مکان‌های با میزان رسوب بالا و ذخایر فراوان گل یافت می‌شوند. گل‌فشان‌ها از محفظه‌ای پر از گل تغذیه می‌شوند و توسط دایک آواری به سطح زمین راه یافته و بالا می‌آیند. آنها می‌توانند کمتر از یک متر تا چند صد متر عرض و تا ۱۰۰ متر ارتفاع داشته باشند و گل داغ از آنها فوران نماید.
در یونان گل‌فشانی در سطح دهانه آتشفشان در جزیره Nisyrus وجود دارد (نقشه ۱ و شکل‌های ۱ تا ۴).
گل‌فشانی در آراگونا واقع در جزیره سیسیل در بخش جنوبی ایتالیا وجود دارد (نقشه ۲ و شکل‌های ۵ و ۶).
گل‌فشان‌هایی در ایران وجود دارد که از آن جمله می‌توان گل‌فشان‌های واقع در راین، خاش، چابهار و گلستان و همچنین چشمه جوشان توران پشت را نام برد (نقشه ۳).
گل‌فشانی در آتشفشان قلعه حسنعلی و آب‌فشانی در جنوب شرقی شهر راین ایران وجود دارد که در شکل‌های ۷ تا ۹ نشان داده شده‌است.
تذکر: در منطقه قلعه حسنعلی چندین گودال آتشفشانی وجود دارد که در نقشه زمین‌شناسی سال ۱۳۷۲ نوشته شده آنها گودال‌های شهاب سنگ هستد، اما همه آنها گودال‌های آتشفشانی می‌باشد. تاکنون هیچگونه گودال شهاب سنگ در ایران کشف نشده‌است (ایرج عشقی، شهریور ۱۴۰۲)
گل‌فشان پیرگِل خاش در استان سیستان و بلوچستان واقع است که در شکل‌های ۱۰ تا ۱۳ مشاهده می‌شوند.
گل‌فشان کنارک در چابهار واقع است که در شکل‌های ۱۴ تا ۲۱ مشاهده می‌شوند.
گل‌فشان گمیشان در استان گلستان ایران واقع است که در شکل‌های ۲۲ تا ۲۶ مشاهده می‌شوند.
چشمه‌های توران پشت از آبگرم موجود در اعماق زمین منشا می‌گیرند و همراه با املاح گچی و آهکی تا سطح زمین بالا می‌آیند و چشمه‌های جوشان و تپه‌های رسوبی را به وجود می‌آورند که در شکل‌های ۲۷ تا ۳۱ مشاهده می‌شوند.
گل‌فشان‌های گزی و کتان در غرب جاسک استان هرمزگان ایران واقع است و تصاویری از آن در شکل‌های ۳۲ تا ۳۷ مشاهده می‌شود.
