نویسنده: پروفسور ایرج عشقی با ھمکاری آذرافشار ۱۴۰۱
پوسته جامد زمین از سنگھای مختلفی تشکیل شدهاست که این سنگھا تقریبا ً بطور کامل از مواد آلی معدنی تشکیل شدهاند. تنھا استثنا سنگھایی مانند زغال سنگ سخت است که اساسا ً از مواد آلی تشکیل شدهاست. یک سنگ مانند کوارتزیت میتواند دربردارنده تنھا یک ماده کوارتز معدنی و یا از چندین کانی تشکیل شده باشد.
کانیھا نیز به نوبه خود از یک یا ترکیبی از چندین عنصر تشکیل شدهاند. اکسیژن مھمترین عنصری است که در تشکیل مواد معدنی نقش دارد. در رتبه دوم سیلیسیم است. کوارتز، یکی از رایجترین کانیھای روی زمین، از عناصر اکسیژن و سیلیسیم تشکیل شدهاست. ترکیب اکسیژن و سیلیسیم برای تشکیل کوارتز و با عناصر منیزیم، آھن، آلومینیوم، کلسیم، سدیم و پتاسیم منجر به تشکیل ھشت ماده معدنی رایج میشود که در مجموع ۹۹ درصد از ساختار پوسته زمین را تشکیل میدھند.
پلاژیوکلاز با ۴۱ درصد، فلدسپات پتاسیم و کوارتز ھر کدام ۲۱ درصد، آمفیبول با ۶ درصد، پیروکسن با ۴ درصد، بیوتیت با ۴ درصد، مگنتیت و ایلمنیت با ۲ درصد و الیوین با ۵/۰ درصد
ھر ھشت کانی متعلق به گروه سیلیکاتھا و حاصل انجماد ماگمای مذاب ھستند. به تقریب ۲۰۰۰ کانی باقی مانده کمتر از ۱ درصد از ترکیب کانیشناسی سنگھا را تشکیل میدھند.
مواد معدنی علاوه بر تشکیل در طی انجماد ماگما، میتوانند طی فرآیندھای دیگری در چرخه سنگ، مانند تبدیل سنگھا در پوسته زمین و روی سطح زمین و طی رسوبگذاری یا تهنشینی سنگھای رسوبی تشکیل شوند. بر این اساس میتوان بین مواد معدنی با منشاء ماگمایی، رسوبی و دگرگونی تمایز قائل شد.
برداشت از کتاب ایرج عشقی و ھمکاران (۲۰۰۲).
Eschghi, I. et. al.(2002): Geo-Infoband Vulkaneifel.- Geo Zentrum Vulkaneifel und das Eifel Vulkanmuseum, 2. Auflage, 218 S. 2002, Daun
ترکیبات سنگ میکا از اکسیژن، سیلیسیم، آلومینیوم، پتاسیم و مقداری ناخالصی دیگر است.
تصویر از ایرج عشقی
تصویر از ایرج عشقی
تصویر از ایرج عشقی
تصویر از ایرج عشقی