نویسنده: پروفسور ایرج عشقی
پدیده قندیل (Stalaktite)، وارونه قندیل (Stalagmite) و قندیل – وارون قندیل (Stalagnat)
قندیل، وارون قندیل و قندیل – وارون قندیل، چکه سنگ‌هایی هستند، که در اثر جدا شدن محلول نمک (ناحیه قلعه حسن‌علی، شکل‌های ۱-۴) و یا محلول آهک (غار کلته خور، فاصله‌ی نزدیک زنجان، شکل ۵) به سبب از دست دادن دی‌اکسیدکربن (CO۲) به وجود می‌آیند.
وارون قندیل چکه سنگی است که از کف به طرف بالا رشد می‌کند، در حالی که قندیل چکه سنگی است که بر خلاف آن از سقف به سوی کف رشد می‌کند.
قندیل – وارون قندیل نوعی چکه سنگ است که از ترکیب قندیل و وارون قندیل به وجود می‌آید. زمانی که این دو با هم رشد کرده و به یکدیگر بپیوندند، ستون‌هایی را ایجاد می‌کنند.
چکه سنگ‌ها می‌توانند در ساختمان‌های قدیمی مانند نقب‌های معادن به وجود آیند، در این حالت هیدروکسید کلسیم از سیمان یا بتون جدا شده و سپس با دی‌اکسید کربن هوا ترکیب می‌شود (شکل ۶).
ایجاد و رشد چکه سنگ‌ها در مقیاس انسانی بسیار کند است. سرعت دقیق رشد چکه سنگ‌ها متغییر است و به عوامل زیادی از جمله تمرکز آهک یا نمک در آب، میزان CO۲ در آب، مقدار آب در حال چکیدن و دما وابسته است، تعیین سن نیز با نمونه‌برداری و روش‌های ژئوفیزیکی مناسب انجام می‌پذیرد.
به منظور نگهداری این پدیده‌ی طبیعی بی‌نظیر در قلعه حسن‌علی، برای نسل‌های آینده، باید از هر گونه خسارت احتمالی به این رخداد زیبای طبیعی به شدت جلوگیری شود.
