نویسنده: پروفسور ایرج عشقی
مفهوم فرسایش (از واژهی یونانی به معنای جویدن) به طور کلی به تمام پدیدههایی اطلاق میشود که به پست کردن و صاف کردن سطح زمین میانجامد. این پدیدهای موثر، بُرنده و از بین بَرنده به صورت خطی یا سطحی است که عامل اصلی آن جریانهای آب است. این نوع فرسایش رودخانهای به صورت فرسایش ژرفایی (ژرفای درهها) و یا فرسایش جانبی (پهن کردن درهها) ظاهر میشود، که اغلب به صورت مشترک با شدتهای متنوع اثر گذارند. این فرسایش با عمق متغییر آب و مسیر رودخانه میتواند بسیار شدید باشد. مسیر رودخانه با انحنای آن در نواحی صاف میتواند متغییر باشد. اثر فرسایشی اشارهای به فرسایش بخشهای آن از لحاظ زمانی دارد.
در نواحی خشک فرسایش باد بسیار اهمیت دارد. در این مکانها تبخیر بهشدت بیش از بارش است. شدت و نوع فرسایش همچنین بیشتر به اختلاف ارتفاع، شرایط اقلیمی و پوشش گیاهی وابسته است.
ایران به کمربند کویری آفریقا-آسیا تعلق دارد، که از غرب آفریقا تا چین ادامه دارد. کویر لوت یکی از بزرگترین کویرها با اقلیم گرم و خشک است، به طوری که در این مکانها اختلاف گرمای زیاد (دما) و باد، فرسایش زیادی را سبب میشود (شکلهای ۱ تا ۳). این مسئله برای پدیدههای زمینشناختی که در فرسایش دخالت دارند نیز صادق است. در این جا منظور بزرگترین نواحی فرسایشی ترکیبی جهان است (۸۰×۱۴۵ کیلومتر).
چنین شکل فرسایشی ایجاد شده، در برخی مکانها تا ۱۰۰ متر ارتفاع دارد. آنها از سنگهای جوانی تشکیل شدهاند، که بر روی کوههای پایهی قدیمی قرار گرفتهاند (بلوک لوت).
